Historia Częstochowskiego Oddziału PTG

 

Częstochowski Oddział Polskiego towarzystwa Geograficznego powstał w 1947 roku. O zezwolenie do Zarządu Głównego PTG na założenie oddziału wystąpili nauczyciele geografii szkół średnich zgrupowani przy Ośrodku Metodycznym w naszym mieście. Głównymi inicjatorami tego przedsięwzięcia byli:

–          Jadwiga Jakubowska – późniejsza przewodnicząca Oddziału

–          Janina Mikucińska

–          Bogdan Puczyński

–          Józef Stępień

–          Barbara Kierat

Głównymi celami działalności Zarządu i Oddziału były:

–          pomoc nauczycielom geografii w pogłębianiu wiedzy

–          doskonalenie metod pracy nauczycieli geografii

–          umożliwienie poznania Polski i innych krajów

Cele te realizowane były m.in. poprzez kontakty z pracownikami naukowymi polskich uczelni oraz wymianę doświadczeń dydaktycznych. Główną formą działalności oddziału były odczyty. Wygłaszali je profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego m.in. prof. Jerzy Kondracki, prof. Stanisław Berezowski, prof. Zbigniew Różycki, prof. Andrzej Bonasewicz, prof. Florian Plit, Uniwersytetu Jagiellońskiego m.in. prof. Mieczysław Klimaszewski, prof. Antoni Wrzosek, prof. Zdzisław Czeppe i prof. Irena Dynowska i Uniwersytetu Śląskiego –prof. Jan Trembaczowski, prof. Maria i Marian Pulinowie.

Oprócz pracowników naukowych w spotkaniach z nauczycielami uczestniczyli autorzy książek podróżniczych, autorzy podręczników szkolnych, redaktorzy czasopism oraz ekolodzy, urbaniści, archeolodzy.

Uzupełnieniem odczytów były organizowane przez Oddział wycieczki. W Polsce były to głównie wyjazdy w góry oraz na Wyżynę Krakowsko-Częstochowską. Wyjazdy zagraniczne odbyły się m.in. do Budapesztu, Wiednia, Brna, Drezna, Berlina, Paryża oraz republik środkowej Azji w byłym ZSRR.

Szczególnym osiągnięciem w 75-letniej historii Częstochowskiego Oddziału było zorganizowanie dwóch konferencji naukowych oraz ogólnopolskiego zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego w Częstochowie. W 1976 r. odbyła się konferencja naukowa na temat „Zagadnienia środowiska geograficznego w rozwoju gospodarczym województwa częstochowskiego” Wykłady podczas konferencji wygłosili:

– prof. dr Stanisław Berezowski „Geneza województwa częstochowskiego na tle ogólnej struktury przestrzennej kraju”

– mgr Zbigniew Mrukowicz „Kierunki rozwoju województwa częstochowskiego w latach 1976-80”

– doc. dr Mieczysław Stańczyk „Częstochowa – jej rola w kształtowaniu regionu i województwa częstochowskiego”

– mgr Maria Bytnar-Suboczowa „Ochrona środowiska dla celów turystyki na terenie województwa częstochowskiego”

W konferencji tej uczestniczyło 150 osób – członków i sympatyków PTG.

W czerwcu 1979 r Oddział zorganizował XXX  Zjazd Polskiego Towarzystwa Geograficznego pod hasłem „Geograficzne problemy Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej oraz podstawowe zadania wynikające z programu 10-cioletniej szkoły średniej” Przewodniczącym zjazdu był prof. dr Bogodar Winid, ówczesny przewodniczący Zarządu Głównego PTG. Zjazd pod auspicjami pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie prezentował bardzo wysoki poziom merytoryczny. Referaty na nim wygłosili:

–         prof. dr Zbigniew Różycki „Problemy geologiczne północnej jury polskiej”

–         dr Władysław Nowak „Zjawiska krasowe Wyżyny Częstochowsko-Wieluńskiej”

–         doc. dr hab. Irena Dynowska „Wybrane zagadnienia z hydrografii Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej”

–         doc. dr hab. Lech Pakuła „Rozwój i funkcje Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego”

–         mgr Zbigniew Mrukiewicz „Główne kierunki rozwoju Częstochowy i województwa częstochowskiego”

–         prof. dr Jan Flis „Jeszcze raz o problemowym nauczaniu”

–         mgr Maria Bytnar-Suboczowa „Walory turystyczno-krajoznawcze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej”

–         doc. dr hab. Edward Tomaszewski „Środowisko geograficzne Częstochowy w świetle zdjęć lotniczych i obrazów satelitarnych”

W trzecim dniu zjazdu odbyły się cztery wycieczki terenowe. Łącznie w zjeździe uczestniczyło około 450 osób.

W czerwcu 1981 r. odbyło się sympozjum naukowe poświęcone Antoniemu Bolesławowi Dobrowolskiemu (urodzonemu w Nowej Brzeźnicy – niedaleko Częstochowy, w którym uczestniczyło 185 osób. Podczas sympozjum referaty wygłosili:

–         prof. dr Zbigniew Różycki „Życie i działalność  naukowa A. B. Dobrowolskiego”

–         doc. dr hab. Zbigniew Wójcik „Prace A. B. Dobrowolskiego nad lodem oraz problemami kriologicznymi”

–         prof. dr K. Birkenmajer „Polskie badania naukowe w Antarktyce”

W 1997 r. Oddział obchodził 50-lecie istnienia. Z tej okazji 28 marca 1998 r. w sali sesyjnej Urzędu Miasta Częstochowa odbyła się konferencja, w której uczestniczyło 90 osób. Program konferencji był następujący:

mgr Danuta Adamus Zarys historii Częstochowskiego Oddziału PTG

prof. Jerzy Kondracki O podstawach geografii regionalnej

prof. Antoni Jackowski Jasna Góra w systemie ośrodków pielgrzymkowych świata

mgr Krystyna Kardas Miejsce geografii w zreformowanej szkole

W okresie  75-letniej działalności Oddział PTG w Częstochowie miał etapy bujnego rozwoju jak i stagnacji. Najlepiej rozwijał się w latach 1949-54 kiedy przewodniczą była Janina Mikucińska. Liczył wtedy ponad 100 członków (najwięcej 136 w 1949 r.) i posiadał koła terenowe w Radomiu, Sandomierzu i Ostrowcu Świętokrzyskim .Po wyjeździe Janiny Mikucińskiej do Warszawy praca nieco osłabła. Włączenie Częstochowy do województwa katowickiego spowodowało przerwanie współpracy z kołami terenowymi. Kolejny etap wzmożonej aktywności przypada na lata 1970-82. Okresy aktywnej działalności oddziału pokrywają się  ze wzrostem liczby członków PTG. (tab.1)

Tab. 1 Liczba członków Częstochowskiego Oddziału PTG

1947	1950	1960	1970	1975	1980	1985	1990	1995	2000	2005	2010	2015	2020
47	118	38	43	60	105	83	65	38	24	38	33	29	37

Dane te wskazują, że także ostatnie 20 lat nie są dla Częstochowskiego Oddziału najgorsze. Ustabilizowała się liczba członków. Ustalono stałe terminy spotkań. Poza odczytami, które są główną formą działalności organizowane były  sesje popularno-naukowe dla młodzieży Cudze chwalicie a swoje znacie? oraz wycieczki terenowe, których liczba wzrasta. W 2018 r. w ramach obchodów 100-lecia PTG Oddział zorganizował sesję popularno-naukową „Rola rzek w rozwoju Częstochowy”, a w 2019 r. sesję „Walory przyrodnicze Częstochowy”.  Kol. Bożena Dobosik aktywnie pracuje w Komisji Edukacji Geograficznej PTG. Jest m. in. współautorką publikacji opracowanych przez członków tej Komisji. Nauczyciele geografii uczestniczyli w czterech warsztatach terenowych organizowanych wspólnie z Oddziałem Katowickim – w Ojcowskim Parku Narodowym, Złotym Potoku, Smoleniu i Olsztynie. Ich efektem jest m. in. publikacja W KRAINIE BIAŁYCH SKAŁ Zadania dydaktyczne i scenariusze zajęć terenowych dla nauczycieli prowadzących edukację przyrodniczą w Złotym Potoku i Ojcowie.

Za aktywny udział w pracach PTG 41 członkom Oddziału przyznano Złote Odznaki PTG, a medal PTG otrzymały: Barbara Kierat (1992), Danuta Adamus (1993) i Bożena Dobosik (2018).

Oddział w Częstochowie prawie przez cały okres swojego istnienia skupiał głównie nauczycieli geografii. W latach 80-tych była nawet specjalnie powołana sekcja geografii szkolnej. Aby realizować statutowe zdania współpracował i nadal to czyni z instytucjami, towarzystwami naukowymi, czy uczelniami funkcjonującymi na naszym terenie np. Urzędem Miasta Częstochowy, LOP, Towarzystwem Miłośników Astronomii, Akademią im. Jana Długosza oraz ośrodkami metodycznymi.

Nasi członkowie od początku istnienia Olimpiady Geograficznej pracowali w Komitecie Okręgowym – najdłużej Danuta Adamus. Obecnie członkami Komitetu Okręgowego są Bożena Dobosik i Barbara Tryba. W 2007 r. oddział był organizatorem zawodów okręgowych XXXII Olimpiady Geograficznej w Częstochowie. Od wielu lat jesteśmy też w jury Wojewódzkiego Konkursu Geograficznego.

Tab. 2 Przewodniczący Zarządu Oddziału PTG w Częstochowie

Imię i nazwisko	Okres
Jadwiga Jakubowska	14.III 1947 – 2.XII.1949
Janina Mikucińska	2.XII.1949 – 1.I.1954
Barbara Kierat (z-ca pełniący obowiązki przew.)	1.I.1954 – 17.III.1954
Mieczysław Herman	17.III. 1954 – 15.I.1958
Józef Stepień	15.I.1958 – 25.II.1959
Mieczysław Herman	25.II.1959 – 18.I.1967
Franciszek Pacyk	18.I.1967 – 20.III.1969
Danuta Adamus	20.III.1967 – 5.X.1994
Krystyna Kardas	5.X.1994 – 6.XI.1997
Danuta Adamus	6.XI.1997 – 12.XI.2003
Bożena Dobosik	12.XI.2003 – 8.XI.2017
Urszula Gospodarek	8.XI.2017 – nadal